TẢN MẠN VỀ HÀ NỘI.

                                     Irene.

        

Lúc còn bé, tôi đã rất thích Hà Nội qua những tác phẩm văn học :

…Trên đê Yên Phụ một buổi chiều mùa hạ. Nước sông Nhị Hà mới bắt đầu lên to, cuồn cuộn chảy…(Anh phải sống-Nhất Linh)

…Trời đông mưa phùn lấm tấm. Bên kia dãy nhà lá núp dưới chân đê Yên Phụ…nước Hồ Tây mù mịt, bát ngát mênh mông … chìm đắm trong cảnh sương mù buổi sáng.( Dưới bóng hoa đào-Khái Hưng-Nhất Linh).

         Dường như bàng bạc qua văn học đã ngấm vào trong tâm hồn tôi về Hà Nội với những hình ảnh đẹp và êm đềm: Cơn mưa phùn gió Bấc, con đê Yên Phụ, sông Nhị Hà, cái se se lạnh đầu đông với những chiếc lá bàng ngả sang sắc đỏ hay tiếng ve kêu râm ran báo hiệu hè về! Mùi hoa sữa nồng nàn, mùi cốm mới thơm thơm… Tôi đã tưởng tượng ra trước mắt một Hà Nội với Ba mươi sáu phố phường, với Hồ Gươm phẳng lặng in cảnh trời mây, Hồ Tây lãng đãng sương khói hay một phố cổ cũ xưa…Nghe đâu đây tiếng “leng keng” của tàu điện. Đường Cổ Ngư đón bước người về. Nghe thân quen các nơi như là Đống Đa – Cầu Giấy - Phố Quang Trung đường Nguyễn Du hoa sữa thơm nồng…

Rồi khi lớn lên, tôi bắt đầu thích Hà Nội qua các bài thơ :
         …Tôi yêu những con đường Hà Nội

         Cuối năm cây cơm nguội lá vàng

         Những ngọn đèn thắp sáng lúc hoàng hôn

         Mái phố cũ nhấp nhô trong khói nhạt.

         … ( Những con đường tháng giêng-Xuân Quỳnh )

        

         Nhớ Tháp Rùa đứng nghiêng chờ nắng đổ

         Mặt Hồ Gươm phẳng lặng bóng chiều xiêu

         …

         Nhớ Hồ Tây mưa phùn bay giăng phủ

         Bụi sương mờ lảng đảng bến bờ xa...

                               (Nhớ Hà Nội -Phố Đồng)

         Sau này khi đi dạy tôi lại thích lảng đảng cùng học sinh qua những bài giảng về Hà Nội  :

         …Chiếc ô-tô-buýt chạy chậm dần rồi đỗ lại bên bờ Hồ Gươm. Hằng xuống xe rẽ về phố Bà Triệu. Chiều thu gió dìu dịu, hoa sữa thơm nồng. Chiều nào về đến đầu phố nhà mình Hằng cũng đều được hít thở mùi thơm quen thuộc ấy! Thật hiếm thấy một loài hoa nào có đủ sức tỏa hương cho cả một dãy phố dài hàng cây số như hoa sữa… Mùa hoa sữa - Mùa thu-Mùa khai trường …

Tuy không phải là người Hà Nội nhưng ai mà chẳng xao xuyến khi nghe những bài hát về mùa thu Hà Nội :

         Hà Nội mùa thu-cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ, nằm kề bên nhau, phố xưa nhà cổ, mái ngói thẫm nâu…(Nhớ mùa thu Hà Nội-TCS)

         Tháng tám mùa thu lá rơi vàng chưa nhỉ?Từ độ người đi thương nhớ âm thầm. Có phải em là mùa thu Hà Nội…(Có phải em là mùa thu Hà Nội-Trần Quang Lộc )

         Nhiều nhiều lắm! Những bài hát về Hà Nội, bài hát nào cũng nhẹ nhàng, sâu lắng gợi cho người nghe nhiều cảm xúc.

         Rồi đến giọng nói của người Hà Nội nghe nhè nhẹ và sâu lắng. Nếu người Hà Nội vào định cư Sài Gòn lâu thì giọng nói của họ pha một chút âm hưởng miền Nam, nghe lại càng dễ thương đến lạ lùng.

         Tôi người miền Trung, mỗi khi cất tiếng nói, sao toàn những thanh nặng! Lên bổng xuống trầm nghe mệt làm sao!!! Nên tôi lại thích giọng Bắc! Nhưng mà phải là giọng Hà Nội chính gốc. Tôi cũng có nhiều người bạn nói tiếng Hà Nội, giọng nói sao mà dịu trong, nhẹ nhàng trìu mến đến lạ thường. Mỗi khi bạn tôi cất lên tiếng nói nghe rất lôi cuốn! Âm thanh nhẹ, rõ ràng, ấm áp, êm dịu vô cùng.

         Có người nói rằng : Miền Nam có địa hình bằng phẳng, đất đai màu mỡ, cây trái tốt tươi nên giọng nói của người Nam rất ngọt thoải mái và bộc bạch.

         Miền Trung thì nhấp nhô núi đồi nên giọng người miền Trung lúc nào cũng trầm bổng lên xuống tha thiết.

         Còn miền Bắc pha trộn địa hình núi đồi với đồng bằng, thời tiết tạo cho người ở đây một giọng nói ấm áp, dịu dàng và sâu lắng.

         Vẫn biết rằng, giọng nói mỗi vùng miền khác nhau, tiếng nói mỗi địa phương có một nét đặc sắc riêng, một vẻ đẹp riêng. Thế nhưng ở đâu đó, một nơi nào đó, một lúc nào đó…bất chợt nghe giọng nói Hà Nội cất lên, tôi thấy lòng mình ấm áp, thân thương, nhẹ nhàng và gần gũi.

         …

         Cám ơn em thầm giọng nói

         Còn trong tuổi nguyệt tây Hồ

         …

         Thầm cám ơn em giọng nói

         Lay hồn ta tỉnh trong mơ…

( Giọng Hà Nội xưa-Hoàng Song Linh)

         Nghe thơ, văn, nhạc ca tụng Hà Nội như thế! nhưng mãi đến những năm cuối của thập kỷ 80, tôi mới có dịp đến thăm. Đây là lần đầu tiên đến đất Hà Thành nên tôi rất háo hức!

          Bầu trời thu Hà Nội xanh lơ với nắng nhạt, từng cơn gió heo may nhè nhẹ, những con phố tràn ngập lá vàng… Mùa Thu với  những “gam màu”: Hồ Thu xanh trong - Màu vàng cây cơm nguội - Màu lá vàng chuyển sang đỏ của cây bàng - Màu ngói nâu thẫm - Màu xanh non của cốm mới - Màu xanh của cây sấu - Màu rêu của cửa ô …tạo nên một sắc thu thật dịu dàng đầy quyến rũ. Ở miền Trung và miền Nam chỉ thấy hai mùa mưa nắng nên thật thích khi gặp bầu trời bàng bạc mây thu của Hà Nội.

          Tôi và mấy người bạn cùng nhau đi dạo quanh những con đường xem phố phường, nhà cửa, chợ búa, thắng cảnh…Vào thời gian này Hà Nội vẫn còn yên tĩnh và ít người. Đường phố Hà Nội không ồn ào, không tấp nập hay đông đúc, nhộn nhịp như Sài Gòn. Hà Nội cũng không trầm trầm, lắng đọng như Huế. Hà Nội không uốn khúc quanh co hay lên xuống như Đà Lạt mù sương …mà Hà Nội có vẻ yên ắng…mang vẻ tĩnh lặng dễ thương đến xao xuyến lòng người. Có những buổi sáng sớm trong cái se sắt lành lạnh của thu về. Tôi đi chầm chậm trên những con đường ở Hà Nội. Không khí thật bình yên, tinh khôi lạ thường. Thoang thoảng đâu đây mùi ngọc lan rất nhẹ.

         Buổi sáng chúng tôi thường đi bộ ra Hồ Gươm rất sớm. Ngồi trên những chiếc ghế đá bên bờ hồ, hít thở không khí trong lành. Ngắm Tháp Rùa rêu phong in bóng xuống mặt hồ phẳng lặng mờ mờ trong sương. Đằng xa chiếc cầu Thê Húc cong cong màu đỏ. Tôi thấy tâm hồn mình thanh thản, bình yên đến kỳ lạ! Dường như thoát khỏi cảnh phù hoa, đô hội, lùi xa mọi ồn ào, đua chen của cuộc sống.

 Hà Nội có rất nhiều hồ! Đó là đặc trưng thuận lợi tạo ra màu xanh cho những cây cối trong công viên hay hàng cây dọc theo những con đường. Ngoài ra các hồ còn làm cho khí hậu ở đây mát mẻ, dễ chịu… 

         Một cơn gió thổi qua! Một vài chiếc lá bàng rơi rơi. Tôi bỗng liên tưởng đâu đây hình ảnh hai chị em đi nhặt lá bàng trong tác phẩm Đôi bạn của Nhất Linh.

         Cơn gió thổi… lá bàng rơi lác đác,

         Cùng rơi theo loạt nước đọng trên cành.

         Những cây khô đã chết cả màu xanh,

         Trong giây phút lạnh lùng, tê tái ấy. (Thế Lữ)

Buổi sáng, không khí ở đây rất trong lành. Nhiều người đến tập thể dục. Những người bán hàng rong cũng đã có mặt. Tôi ghé đến gánh bắp của một bà cụ quấn khăn mỏ quạ trên đầu mua một trái bắp nếp dẻo còn nóng hổi. Bà cụ với giọng Hà Nội nhè nhẹ, rót mời tôi một li nước râu bắp trong veo. Uống vào thấy ngòn ngọt thơm thơm. Tôi có cảm giác như mình được sống với những con người xưa Hà Nội.

         Phở Hà Nội cũng có một đặc trưng riêng. Bánh phở tươi, thịt mềm nước đậm đà. Không có rau thơm ăn kèm như miền Trung và miền Nam. Không có phục vụ nước uống. Ăn xong, kéo nhau ra hàng nước chè trước cửa tiệm. Lúc đầu thấy hơi phiền! Nhưng thấy ai cũng vậy nên riết rồi quen. Bà cụ mở vung nồi, nước bốc khói lên nghi ngút. Vừa uống vừa thổi, cũng vui!

          Đi dạo chợ Đồng Xuân mua sắm thì rất thích! Vì hàng hóa rất nhiều. Hàng hóa hay áo quần may sẵn của Trung Quốc tràn ngập khắp chợ mà giá lại rẻ hơn hàng Việt. Bây giờ thì ta tẩy chay hàng Trung Quốc chứ vào lúc đó, nhờ những hàng này đã giải quyết được rất nhiều nhu cầu cần thiết cho mọi người trong cuộc sống thiếu thốn thời bao cấp.

Thường chúng tôi ít ăn ở khách sạn theo đoàn mà thường ra ngoài ăn. Tôi ghé vào hàng ăn ở chợ Đồng Xuân. Món bánh cuốn chả quế, chả Bắc là món ăn ngon ở đây. Chả quế ở chợ Đồng Xuân rất thơm ngon, mùi quế rất dịu còn chả Bắc thì rất đậm đà. Có lúc lại thưởng thức một bát bún thang hay một bát bún mộc…

         Buổi chiều đi dạo quanh bờ hồ, có nhiều người gánh những đôi thúng đi bán cốm vòng. Cốm được gói trong những chiếc lá sen. Mùi của cốm quyện với mùi lá sen tạo nên hương vị thơm thơm ngòn ngọt.

 Dừng chân ghé lại Hồ Tây, ngắm cảnh trời mây và thưởng thức món bánh tôm nóng giòn tuy không đặc sắc lắm nhưng cũng thú vị …

         Những buổi sáng, đứng trước cửa khách sạn, tôi thích ngắm các cô gái gánh hoa rong ruỗi khắp phố phường Hà Nội. Ở mỗi gánh đủ các loại hoa, đủ các màu sắc từ các làng hoa tỏa ra các phố. Nhìn các cô tôi liên tưởng đến cô Liên trong Gánh Hàng Hoa của Khái Hưng - Nhất Linh.   

 Thật là thích thú khi ngắm các cô quảy gánh những chùm vải thiều Hưng Yên đỏ mọng tươi roi rói mới hái còn nguyên cành lá xanh. Đi bán dạo hay ngồi dọc khắp các hè phố. Ăn những quả vải giòn giòn mọng nước ngọt lịm thơm ngon.

Tôi tìm thấy ở người Hà Nội nhất là người lớn tuổi cách đối xử và nói năng của họ rất nhẹ nhàng, lịch sự. Họ sống trong những ngôi nhà yên ắng. Đặc biệt người Hà Nội rất thích hoa sen, bên bộ bàn ghế gỗ, khắc chạm xà cừ…giữa bàn cắm một bình hoa sen màu trắng hay hồng hương lan tỏa rất nhẹ. Ta có cảm giác như lạc vào một không gian xưa.

         Sau bao nhiêu năm tháng, bây giờ, tôi lại có dịp ra thăm Hà Nội. Tôi ngạc nhiên Hà Nội bây giờ thay đổi quá! Đường phố nào cũng đông đúc người, xe cộ ồn ào, nạn kẹt xe xảy ra rất phổ biến. Chợ tấp nập người mua, kẻ bán chẳng khác gì Sài Gòn. Tôi cố đi tìm lại những nét xưa cũ nhưng cái không gian êm ả, trầm trầm lắng đọng hình như biến mất. Cái chất thanh lịch của người Hà Thành cũng nhạt dần, cảm giác như không còn nữa!

         Ba Mươi Sáu phố phường, nay dường như phố cổ. Phố xá Hà Nội khác xưa nhiều lắm. Ngày nay, phố Hà Nội thật phong phú và đa dạng nào là phố Hai Bà Trưng là phố điện tử với những cửa hàng chưng bày các đồ điện tràn lan. Phố Phùng Khắc Hoan với những cửa hàng vải chất cao ngất. Phố Trần Nhân Tông với những áo quần thời trang may sẵn treo đầy. Ẩm thực thì phải nhắc đến phố Tống Duy Tân với những hàng ăn nổi tiếng khắp mọi miền đất nước. Nếu thích ăn hải sản thì đến phố Tô Hiến Thành….

         Tôi đến thăm làng hoa Ngọc Hà. Làng hoa còn đó nhưng diện tích bị thu hẹp lùi dần vào bên trong. Trên đường cái một dãy quán với bảng hiệu cầy tơ hay nai đồng quê…chiếm hầu hết. Thoáng chút buồn buồn luyến tiếc không gian êm đềm của “Gánh Hàng Hoa”.  

          Hà Nội hiện nay được quy hoạch và xây dựng mới. Nhiều công trình kiến trúc mọc lên. Những ngôi nhà đồ sộ cao ngất. Hà Nội được mở rộng ra đến ngoại thành. Xe cộ tấp nập, nườm nượp trên đường. Cái mới đẩy lùi cái cũ có nơi xóa hết dấu vết xưa. Không gian Hà Nội như thu hẹp lại bởi cái ngột ngạt nóng bức của khói xe và bụi bặm. Người mọi nơi đổ dồn về đây. Vì vậy, giọng nói cũng pha trộn nhiều vùng miền là không thể tránh khỏi. Cho nên tìm nghe một giọng Hà Nội chuẩn thì còn đâu đó ở những người lớn tuổi hay trong những gia đình ở Tràng An vẫn giữ nét xưa. Riêng đối với đa số giới trẻ hiện nay thì thật là hiếm hoi vô cùng.

         Cái mới cũng có cái hay, cái đẹp của một xã hội tiến bộ văn minh để theo kịp thời đại. Biết là vậy, nhưng vẫn phải ngậm ngùi, vẫn phải xót xa khi dần dần mai một đi những cái cũ. Rồi đến một ngày không còn tìm lại được cái thanh lịch của người Hà Nội hay cái không gian xưa và chợt nhận ra rằng Hà Nội một thời bây giờ sẽ chẳng còn đâu??? Tôi xin mượn những dòng thơ để diễn tả tiếc nuối về sự hoài cổ :

         Hà Nội giờ chỉ còn trong ký ức

         Cảnh mưa phùn gió bấc lạnh căm căm

         …

         Nhớ Gánh Hàng Hoa trên đê Yên Phụ

         Đôi vai gầy ướt đẫm bụi sương mai

         …

         Nhớ ba mươi sáu phố phường xưa cũ

         Cửa đóng then cài phong kín tường rêu

         Của một thời chỉ còn qua tên gọi

         Ký ức nhạt nhòa hiện thực còn đâu.

                                    (Nhớ Hà Nội-Phố Đồng)

Sài Gòn, tháng 9/2012

          Irene.